15 febrero 2007

Textos de Virgilio (1)

El siguiente de los autores latinos que vamos a leer este curso es Virgilio, del que leeremos un poco de su Eneida. Creo puede resultar interesante desde dos puntos de vista: primero, nos permite conocer algo de la gran poesía latina; hasta ahora, la única poesía latina que leíamos era Fedro y, ya sabéis, no es que sea uno de mis poetas preferidos. Y segundo, nos permite tocar algunas nociones de métrica latina, porque el hexámetro dactílico, metro que utiliza Virgilio en la Eneida, se deja medir con relativa facilidad.

En la Eneida Virgilio reelabora el mito adaptándolo a un presente moldeado por la política de Augusto.
El poema lo comenzó Virgilio el año 29 a.C., cuando se proclamaba el triunfo de Octavio y se aceptaba como príncipe de Roma al vencedor de Accio. El fundador del nuevo orden, que toma el título de Augusto, de resonancias fuertemente religiosas, instó a su poeta favorito a consagrar a la mítica fundación de Roma un poema épico que celebrara la fundación de la ciudad por designio divino.

Desviando la atención del mito de Rómulo y Remo (que no convenía evocar, ya que recordaba la guerra fratricida en la que Octavio había acabado con su cuñado y camarada Marco Antonio), había elegido como un héroe emblemático y providencial a Eneas, fundador de la familia Julia, con la que entroncaba el linaje del emperador. El héroe piadoso (pius Aeneas, pater Aeneas) asume su papel con un fatalismo estoico y ejemplar: encarar la construcción del Imperio como una necesidad histórica, en la que los caudillos (emperadores) se vieran como instrumentos de la voluntad divina.

La Eneida no arraiga en un mito romano o itálico arcaico, ni presupone una tradición oral popular. Surge intencionadamente como un relato docto, con una estructura formal muy cuidada y sobre la estela de los poemas de Homero, al que intenta emular.

En cuanto a la métrica latina y el hexámetro dactílico, debéis leer las nociones básicas que encontraréis en el Mini Curso de Latín que ofrece la página Textos Latinos. Quien quiera leer un poco más del hexámetro dactílico, ver algún ejemplo e incluso escucharlo, puede mirar, siempre que se defienda con el inglés, el sitio Hexametrica, una introducción al hexámetro dactílico ofrecida por el Department of Classics del Skidmore College. Mirad cómo mide los primeros versos de la Eneida:

Dadas las continuas referencias a la mitología, es conveniente siempre que estemos trabajando los textos de Virgilio tener a mano un diccionario de mitología clásica. En la red podéis consultar algunos, por ejemplo éste, o éste otro.

Y, sin más, aquí tenéis los primeros textos (por cierto, en esta dirección podéis leer un pequeño resumen del argumento de cada uno de los libros de la Eneida):

II, 1-20: Eneas comienza a contar a Dido la caída de Troya: los griegos, aconsejados por la diosa Atenea, idean la trampa del caballo de madera y lo llenan con los más valientes soldados.

1 Conticuere omnes intentique ora tenebant;
inde toro pater Aeneas sic orsus ab alto:
"Infandum, regina , iubes renovare dolorem,
Troianas ut opes et lamentabile regnum
5 eruerint Danai, quaeque ipse miserrima vidi
et quorum pars magna fui. Quis talia fando
Myrmidonum Dolopumve aut duri miles Vlixi
temperet a lacrimis? et iam nox umida caelo
praecipitat suadentque cadentia sidera somnos.
10 Sed si tantus amor casus cognoscere nostros
et breviter Troiae supremum audire laborem,
quamquam animus meminisse horret luctuque refugit,
incipiam . Fracti bello fatisque repulsi
ductores Danaum tot iam labentibus annis
15 instar montis equum divina Palladis arte
aedificant, sectaque intexunt abiete costas;
votum pro reditu simulant; ea fama vagatur.
Huc delecta virum sortiti corpora furtim
includunt caeco lateri penitusque cavernas
20 ingentis uterumque armato milite complent.

14 febrero 2007

Textos de Fedro (7)

1.12 Cervus ad fontem
Laudatis utiliora quae contempseris,
saepe inveniri testis haec narratio est.

Ad fontem cervus, cum bibisset, restitit,
et in liquore vidit effigiem suam.

Ibi dum ramosa mirans laudat cornua

crurumque nimiam tenuitatem vituperat,

venantum subito vocibus conterritus,

per campum fugere coepit, et cursu levi

canes elusit. Silva tum excepit ferum;

in qua retentis impeditus cornibus

lacerari coepit morsibus saevis canum.
Tum moriens edidisse vocem hanc dicitur:

'O me infelicem, qui nunc demum intellego,
utilia mihi qua
m fuerint quae despexeram,
et, quae laudaram, quantum luctus habuerint'.


Notas:

12 febrero 2007

Textos de Fedro (6)

1,8. Lupus et gruis
Qui pretium meriti ab improbis desiderat,
bis peccat: primum quoniam indignos adiuvat,
impune abire deinde quia iam non potest.
Os devoratum fauce cum haereret lupi,
magno dolore victus coepit singulos
inlicere pretio ut illud extraherent malum.
Tandem persuasa est iureiurando gruis,
gulae quae credens colli longitudinem
periculosam fecit medicinam lupo.
Pro quo cum pactum flagitaret praemium,
'Ingrata es' inquit 'ore quae nostro caput
incolume abstuleris et mercedem postules'.

Notas:

11 febrero 2007

Texto de César en el último examen

Éste es el texto del último examen:

Ciu. I, 48. Tanta enim tempestas cooritur, ut numquam illis locis maiores aquas fuisse constaret. [...] Quae res magnas difficultates exercitui Caesaris attulit. [...] Neque civitates, quae ad Caesaris amicitiam accesserant, frumentum supportare neque ii, qui pabulatum longius progressi erant, interclusi fluminibus reverti [...] poterant.
El texto sólo presenta alguna complejidad sintáctica en la segunda parte, cuya estructura podéis seguir en este mapa.

01 febrero 2007

Textos de Fedro (5)

1, 7. Vulpis ad personam tragicam
Personam tragicam forte vulpes viderat;
quam postquam huc illuc semel atque iterum verterat,
'O quanta species' inquit 'cerebrum non habet.'
Hoc illis dictum est quibus honorem et gloriam
Fortuna tribuit, sensum communem abstulit.

Notas:
  • Puedes escuchar la fábula aquí.
  • Interpretatio latina y sencilla ayuda hipertextual aquí.

Textos de Fedro (4)

1,6. Ranae ad solem
Vicini furis celebres vidit nuptias
Aesopus, et continuo narrare incipit.
Uxorem quondam Sol cum vellet ducere,
clamorem ranae sustulere ad sidera.
Convicio permotus quaerit Iuppiter
causam querellae. Quaedam tum stagni incola
'Nunc' inquit 'omnes unus exurit lacus,
cogitque miseras arida sede emori.
Quidnam futurum est si crearit liberos?'


Notas: